Tết Đoan Ngọ hay còn được gọi là tết Đoan Dương, được tổ chức vào giờ Ngọ, ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm. cùng Cookpad điểm danh những món ăn phổ biến trong ngày tết này như: bánh ú tro, bánh bá trạng, cơm rượu, thịt vịt, chè trôi nước...
Tết Đoan Ngọ hay còn được gọi là tết Đoan Dương, được tổ chức vào giờ Ngọ, ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch hằng năm. Đoan Ngọ tức là lúc mặt trời bắt đầu ngắn nhất, ở gần trời đất nhất. Ở Việt Nam, tết Đoan Ngọ còn được gọi với cái tên khá dân dã đó chính là "tết giết sâu bọ".
Tại sao gọi là “Tết diệt sâu bọ”?
Tháng 5 âm lịch là giai đoạn chuyển mùa, thời tiết nóng ẩm tạo điều kiện thuận lợi cho sâu bọ sinh sôi, gây hại cho mùa màng và sức khỏe con người. Vì vậy, người xưa chọn thời điểm này để thực hiện các nghi lễ nhằm tiêu diệt sâu bọ, bảo vệ cây trồng và phòng ngừa bệnh tật.
Theo truyền thuyết dân gian, sau một mùa vụ bội thu, nông dân ăn mừng thì bất ngờ sâu bọ kéo đến phá hoại mùa màng. Một ông lão tên Đôi Truân xuất hiện, hướng dẫn dân làng thực hiện nghi lễ vào đúng giờ Ngọ ngày 5/5 âm lịch để tiêu diệt sâu bọ. Từ đó, ngày này trở thành Tết diệt sâu bọ .
Đây cũng là ngày sum họp gia đình, con cháu đi làm xa cũng sắp xếp về với gia đình, quây quần bên mâm cơm để ăn mừng. Vì vậy trong ngày Tết Đoan Ngọ người ta thường ăn những món ăn có ý nghĩa bài trừ những điều xấu xa, bệnh tật.
Mâm lễ cúng Tết Đoan ngọ gồm những gì?
Mâm cúng truyền thống Tết Đoan Ngọ không thể thiếu để bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, cầu mong sức khỏe, xua đuổi tà khí, bệnh tật, trừ sâu bọ trong mùa hè cũng là thời điểm dễ sinh bệnh.
Hoa quả tươi: Chủ yếu là các loại trái cây có vị chua và mùi thơm như mận, vải, dứa... với ý nghĩa "diệt sâu bọ", thanh lọc cơ thể.
Cơm rượu nếp: Món không thể thiếu trong mâm cúng và bữa ăn sáng ngày mùng 5/5 Âm lịch, giúp diệt vi khuẩn có hại trong đường ruột.
Bánh ú tro (bánh tro): Loại bánh truyền thống với lớp nếp trong, mềm, mang ý nghĩa thanh lọc cơ thể, giải nhiệt ngày hè.
Hoa tươi: Dùng để dâng cúng tổ tiên, thường là các loại hoa có màu sắc tươi sáng.
Gà luộc hoặc vịt luộc: Tuỳ vùng miền và gia đình, một số nơi cúng gà, nơi khác lại chọn vịt vì mùa này vịt béo, thịt ngon.
Lễ vật khác: Bao gồm trầu cau, nhang đèn, nước sạch và rượu trắng.
Bánh ú tro (bánh gio) là loại bánh có màu vàng đậm, được làm từ gạo nếp ngâm cùng với nước tro của các loại cây khô, sau đó gói trong lá chuối rồi đem luộc.
Bá trạng dẻo thơm là loại bánh truyền thống nhất định phải có trong ngàyTết Đoan Ngọ của người Hoa. Thoạt đầu nhiều người sẽ khá ngạc nhiên với tên gọi bánh bá trạng. Đây là cách gọi theo tiếng Triều Châu, bá có nghĩa là thịt, còn trạng là bánh ú. Ngoài tên gọi bánh bá trạng, nhiều người còn gọi đây là bánh ú nhân mặn. Ở từng nơi người dân lại có những cách phát âm khác nhau chính vì vậy bánh ú cũng có sự biến tấu từ nhân bánh đến cách chế biến.
Cơm rượu hay còn gọi là rượu nếp có hai loại là nếp trắng và nếp cẩm. Đây là món ăn không thể thiếu vào ngày Tết Đoan Ngọ. Theo quan niệm của nhiều người, bộ phận tiêu hóa của chúng ta thường chứa đựng các loại ký sinh gây hại, chúng thường ẩn nấp sâu trong bụng nên không phải lúc nào cũng tiêu diệt được. Chỉ vào ngày 5 tháng 5 âm lịch, các loại ký sinh này thường xuất hiện, chúng ta mới có thể tận dụng để loại bỏ chúng bằng cách ăn những thực phẩm có vị chua, cay, chát, trong đó nổi bật nhất là rượu nếp hay nếp cẩm. Đặc biệt, nếu thưởng thức món rượu này vào buổi sáng, ngay khi thức dậy thì càng có hiệu nghiệm tốt.
"Với thời tiết nắng nóng 34oC là chỉ cần 2 đêm là ta có món rượu nếp cẩm ăn kèm sữa chua rất ngon! Muốn rượu nếp ngọt thì ta cần ủ kín, ko để không khí lọt vào. Còn muốn vị chua thì ta chọc vài lỗ cho thoáng khí! Mình dùng loại nếp cẩm Điện Biên có vị dẻo ngon & mềm hơn nếp than!" - Lavender
Vào dịp Tết Đoan Ngọ, người Việt cũng thường thưởng thức các món ngon với vịt như vịt om sấu, vịt nấu chao, vịt nấu giả cầy, vịt nấu măng, vịt nướng, vịt quay, hay vịt chiên giòn. Vịt được coi là một trong những loại thực phẩm vừa mang lại may mắn và trấn áp xui xẻo vừa bổ mát – trừ bệnh – xua tan nắng hè, giúp cơ thể mạnh khỏe trong thời điểm giao mùa.
Một món rất ngon và bổ dưỡng, vị chua nhẹ nhưng thanh của sấu trong nước dùng cứ làm mình gắp mãi thôi. Ăn với cơm hay bún đều ngon, hoặc có thể làm lẩu để cả nhà cùng quây quần - Linh Điệu
Chè trôi nước là món ăn không thể thiếu vào ngày tết Đoan Ngọ của người miền Nam. Những viên chè làm từ bột nếp, bên trong có nhân đậu xanh, ăn kèm với nước cốt dừa có vị man mát, thơm ngon.
🌱Hy vọng rằng những món ăn truyền thống này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về văn hóa ẩm thực của người Việt trong ngày lễ truyền thống này. Chúc bạn có một ngày Tết Đoan Ngọ tràn ngập niềm vui và hạnh phúc!
Pham Huyen
