شب یلدا یا شب چله، از آیین‌ها و سنتهای بسیار کهن این مرز و بوم است. ایرانیان از گذشته‌های دور طولانی‌ترین شب سال را به عنوان نقطه اوج مبارزه و غلبه بر نیرو‌های تاریکی و اهریمنی قلمداد می‌کردند و به همین دلیل در این شب به جشن و شب زنده‌داری می‌پردازند و با خوردن غذاها و خوراکیهای خاص این شب را در کنار هم می‌گذارنند. بنابر تفاوتهای جغرافیایی و اقلیمی و در نتیجه محصولات متفاوت، مردم در نقاط مختلف، غذاها و خوراکیهای خاص خود را برای این شب تهیه می‌کنند.
در این مقاله می خوانید:
۱- شب یلدا چه شبی است؟
۲- تاریخچه یلدا
۳- غذاها و سنتهای شب یلدا در شهرهای مختلف
۱- شب یلدا چه شبی است؟
شب یلدا/چله یکی از جشن‌های سنتی و محبوب در ایران و برخی کشورهای اطراف مثل افعانستان و تاجیکستان است. این شب همزمان با انقلاب زمستانی آغاز میشود که بلندترین شب سال است. درست است که ما این شب را جشن میگیریم، اما در واقع جشن بخاطر تولد نور در پی روزهای بعد از این شب است. ایرانیان باستان معتقد بودند که در پی این شب نور زاییده میشود و با طولانی‌تر شدن روزها، روشنایی بتدریج بر تاریکی غلبه می‌کند. نام «یلدا» برگرفته از واژه سریانی به معنای «زایش» و یا «تولد» است و اشاره به شبی دارد که الهه میترا در آن متولد شده بود
۲- تاریخچه یلدا
از روزگاران بسیار قدیم که اساس زندگی کشاورزی بود، مردم ایران با تغییر فصلها و تضاد‌های طبیعی خوی گرفته بودند، و بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کار‌ها و فعالیت‌های خود را و حتی جشنها و اعیاد را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب، تنظیم کنند. به مرور زمان تجربه اینکه نور و روشنایی نماد رویش زندگی و زایش و تاریکی نماد اهریمن و پلیدی است، مردم به این باور رسیدند که نماد پلیدی در اولین شب زمستان به اوج خود میرسد و بعد از آن نور و روشنایی زاییده میشود . به همین دلیل مردم در این شب به برگزاری آیین‌های مختلف پرداختند و پیروزی نور بر تاریکی را جشن گرفتند.
۳- غذاها و سنتهای شب یلدا در شهرهای مختلف
بسته به نوع آب و هوا، محصولات موجود در هر منطقه و آیین و اعتقادات مردم در نقاط مختلف ایران شام شب یلدا و خوراکیهایی که برای این شب تهیه میشود تا حدودی متفاوت هستند. زیبایی فرهنگ عنی ایرانی هم در این است که با وجود یک فرهنگ واحد تفاوتهای محلی نیز در آن به چشم میخورد. بگذراید در چند شهر یا استان ایران عزیزمون بگردیم و ببینیم این شب زیبا رو با چه خوراکیهایی سر می‌کنند!
- استانهای شمال غربی: استان آذربایجان غربی و شرقی و استان اردبیل در این شب هندوانه می‌خوردند که آن را «چیلله قارپیزی» یا هندوانه چله می‌نامند در این آیین، باور بر این است که خوردن هندوانه سببعربی میشود که بدن در برابر سوز سرما مقاوم شده و آن را احساس نمی‌کند. همچنین در شهر خوی هدیه دادن شیرینی پشمک رواج دارد و این کار گویا به مناسبت شباهت پشمک با برف است.
e.l.h.a.m.v.a.f.a.d.a.r
مطبخ لیلا
👩🍳Hamideh
Ashpazi Ba Behnaz
- استانهای شمالی: مردم مازندران معتقدند که اگر در شب چله «ننه سرما» گریه کند، هوا بارانی و اگر پنبه‌های توی لحاف را بریزد بیرون برف و اگر گردنبند خود را پاره کند تگرگ می‌بارد. یکی از آیین‌های مردم مازندران در این شب، طالع بینی با گردو است به این صورت که در پایان جشن، هر نفر با چشم‌های بسته تعدادی گردو برداشته و هنگام خواب زیر تشک خود گذاشته و صبح گردو‌ها را می‌شکند اگر مغز آن سفید و خوب بود، نیت‌اش برآورده میشود.
Masomeh
راشین🌹🌺🌸
- استانهای جنوبی: در استانهای جنوبی همچون بندر عباس و بوشهر، موسیقی محلی، همواره به عنوان بخشی جدایی ناپذیر در مراسم‌ها به شمار می‌رود.غذاهای محلی نیز یکی از بخش‌های مهم سفره شب یلدا در مناطق جنوبی است. نان رگاگ و درست کردن غذایی به نام سوراغ و مهیاوه که بعد از تهیه به همراه نان میل میشود، بخشی از سنت غذایی مردم جنوب در این شب است هرجند که نباید غذاهای مشهوری همچون قلیه ماهی را از یاد برد.
Ashpazi Ba Maryam
- استان یزد: در این شب اقوام در کنار هم غذاهای سنتی یزدی مانند آش شولی یزدی صرف می‌کنند.
مریم بانو
- استان فارس: بخصوص شهر شیراز آیین‌ها و غذاهای جالب برای شب یلدا دارند. یکی از این مراسم جالب فال کلوک است که بین خانمها انجام میشود. که درون کوزه نشانه ای میگذارند و با برداشتن آن شعری از حافظ خوانده میشود و معنای شعر فال شخص است. از غذاهای لذیذ این شب در استان فارس می توان به آش و انار پلو اشاره کرد
Mozhgan Azhir
🤍Eli naz🤍
- استان قزوین: از جمله آیین‌های مرسوم شب چله در همدان موسوم به «شب چره» است که عبارت است از میوه‌های مختلف خشک و تازه که به طور معمول در این شب خورده می‌شوند.
𝓢𝒂𝒓𝒊𝒏𝒂 𝒇𝒐𝒐𝒅𝒔
- استان کرمانشاه: در کرمانشاه داستان گویی و شعر خوانی جایگاه ویژه‌ای در آیین‌های شب یلدا دارد به نحوی که بیشتر وقت خود را در این شب به داستان خوانی و شعر خوانی و خوردن شیرنی‌های محلی همچون نان برنجی و «برساق» سپری می‌کنند. در شهر سنندج مرکز استان کردستان نیز از قدیم اکثر خانه‌ها غذای دلمه و نان سنگک برای پذیرایی از مهمان‌ها آماده می‌کنند و این به صورت سنتی در این شهر تبدیل شده است.
هایده پرمهر۱۳۵۷
- استان قم: برای شب یلدا آجیلی از گندم برشته و سوهان و و کشمش، کنجد، شاهدانه، گردو و فندق تهیه نموده و در کنار سایر تنقلات مصرف می‌نمایند. آجیل، گندم برشته، میوه‌های فصلی، انواع تخمه و بادام زمینی، شیرینی، انار، سوهان و پشمک از جمله تنقلات قمی‌ها در شب یلدا می‌باشد.
آتنا سعادتی
Z.Pourjam
Ashpazi Ba Behnazدر شهر و یا استان شما چه خوراکیهایی برای شب یلدا تهیه میشود؟ با انتشار دستور آن در چالش یلدایی سنتهای زیبای منطقه خود را به دیگران یاد بدهید و یلدایی بسازید به وسعت ایران 🍉🍉
